Bacakların dolaşımı atardamarlar yani arterler ve toplardamarlar yani venler aracılığıyla olur. Arterler temiz kan getirir, venler kirli kanı sistemik dolaşıma götürür. Arter hastalıkları ve ven hastalıkları ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Bacaktaki damar tıkanıklığı arterlerde olabildiği gibi venlerde de olabilir. Her ikisinde de bacakta ağrı, renk değişimi ve şişme olabilir. Ağrının süresi ve şekli, tıkanıklığın arterde mi vende mi olduğuyla ilgili fikir verir.
Arterler, bacağı besleyen, temiz kanı bacağa getiren sulama kanallarıdır. Arterde gelişen darlıklar zaman içinde bacak damarında tıkanmaya neden olabildiği gibi, kalpte oluşup bacak arterlerine giden pıhtılar da damar tıkanıklığına neden olabilir.
Bacaktaki damar tıkanıklığı eğer arterdeyse ve uzun dönemde geliştiyse, hasta yürürken olan, durmasını gerektiren ağrı tarifler. Tanımlanan ağrısı dinlenmekle ve ayaklarını aşağı doğru sarkıtmakla geçen bir ağrıdır. Bacakları yukarı kaldırdığı zaman aşağı giden kan miktarı daha da azalacağı için ağrı artacaktır. Uzun dönemde gelişen damar tıkanıklıklarında genellikle kollateral dediğimiz yeni damarlanmalar meydana gelir. Bunun sonucunda da ağrılar hafifler, ama uzun yürüyüşlerde veya efor gerektiren yürüyüşlerde bacaklarda ağrı olur.
Bacaktaki darlıklarda bazen daralma yapan plak kopabilir veya burada pıhtı oluşup aşağıya gidebilir. Bu durumlarda da ani başlayan şiddetli ağrı olur. Bu ağrının şiddeti genellikle pozisyonla değişmez , tuttuğu yerin altında bacak ve ayak morarır. Acil müdahale gerektirir.
Kalpteki ritm bozukluklarında kalpte pıhtı oluşabilir. Bu pıhtılar gidip tıkadıkları yere göre bulgu verir. Bacak damarlarına gittiğinde ise bacakta ani başlayan şiddetli ağrı olur. Pıhtının büyüklüğüne bağlı olarak tuttuğu yer değişebilir. Bu ağrının şiddeti giderek artar, ayakta renk değişikliği meydana gelir. Acil müdahale gerektirir.
Venler; bacaktaki kirli kanı uzaklaştıran toplardamarlardır. Derin yerleşimli olanlar ve yüzeyel yerleşimli olanlar olarak iki gruptur. Basitçe; derin toplardamarlar otoban, yüzeyel toplardamarlar patika yol olarak tanımlanabilir. Varisleşen damarlar yüzeyel toplardamarlardır. Yani patika yol genişleyip kendini otoban sanmaya başladığı zaman problemler başlar.
Bacak toplardamarlarındaki tıkanıklık iki tiptir:
1- Yüzeyel toplardamarların tıkanıklığı: Yüzeyel toplardamar yani patika yol, yedek toplardamar olarak da tanımlanır. Genişledikleri zaman, yani varis oluştuğunda, içindeki kapakçıklar artık işlev görmez hale gelir. Kirli kan damar içinde bekler, yukarı doğru iletilemez. Bunun sonrasında damar içinde pıhtılaşma ve tıkanıklık meydana gelebilir. Tıkanıklığın durumuna göre lokal olarak ağrı veya tüm bacakta şişme ve ağrı meydana gelebilir. Burada korkulan; pıhtının kopup akciğerlere gitmesidir. Buna emboli denir. Acil müdahale gerektirir.
2- Derin toplardamarların tıkanıklığı: Derin toplardamarlar yani otobanda genellikle tıkanma kendiliğinden olmaz. Uzun süren cerrahi ameliyatlar, cerrahi sonrası uzun süren yatak istirahati, trafik kazası, bacak kırılmaları vs. gibi nedenlerden derin toplardamarlarda pıhtı ve tıkanıklık oluşabilir. Buna Derin Venöz Tromboz denir. Ciddi bacak ağrısı ve şişme yapar. Bazen şişme o kadar fazla olur ki bacaktaki nabızlar elle hissedilemez. Erken dönemde yakalandıysa hastane yatışı yapılıp damar içine pıhtıyı açmak için özel ilaçlar verilebilir. Bundaki emboli riski yani pıhtının akciğere gitme ihtimali daha da yüksektir. Acil müdahale gerektirir.
Bacaktaki damar tıkanıklığının yukarıda anlattığım gibi birçok nedeni olabilir. Bu nedenle bacaktaki damar tıkanıklığı acildir. Görüntülemenin ve gerekiyorsa acil müdahalenin süratli bir şekilde yapılması gereklidir. Hastanın vakit kaybetmemesi, ölümcül komplikasyonların önlenmesi açısından hayati önem arzetmektedir.
Bacaktaki damar tıkanıklığına hangi doktor bakar? sorusunun cevabı aslında bu cümlelerin içindedir. Girişimsel Radyoloji Uzmanları, görüntüleme ile problemin nerede olduğunu tespit edip gerekirse anjiografi eşliğinde hangi damarda problem varsa görerek tedavi edebilirler.
Kardiyoloji varise bakar mı? sayfamızıda inceleyebilirsiniz.